ჟურნალი ნომერი 4 ∘ პაატა გიორგაძე ∘
საქართველოს ეკონომიკური განვითარების დაჩქარებისა და მოსახლეობის კეთილდღეობის მიღწევის უმნიშვნელოვანესი ფაქტორი

მსოფლიოს არც ერთ ქვეყანას არ გადაულახავს ეკონომიკური კრიზისი და არ მიუღწევია წარმატებული განვითარებისათვის  ადგილობრივი ბუნებრივი რესურსების რაციონალურად გამოყენების გარეშე. მართალია,  საქართველო,  მდიდარია ბუნებრივი რესურსების მარაგებით,  მაგრამ,  მსოფლიო დონის მარაგთა რიცხვს მხოლოდ  მტკნარი წყლის რესურსები განეკუთვნება.

ამიტომაც, საქართველოს სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების უმთავრესი პირობაა მის არეალში არსებული ადამიანისათვის სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის- მტკნარი სასმელი წყლის რესურსების ამოქმედება, რომლის პრიორიტეტულობას საქართველოს ეკონომიკაში განსაზღვრავს შემდეგი ფაქტორები: ბუნებრივობა, სტაბილურობა, განახლებადობა, სიიაფე, არასეზონურობა, მაღალი ხარისხი და კონკურენტუნარიანობა, ასევე, ყოველდღიური მზარდი მოთხოვნილება მსოფლიო ბაზარზე და დაბანდებული კაპიტალის  მაღალი უკუგების ხანმოკლე პერიოდი.

სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიები, მსოფლიო ფინანსურ რესურსებში ჩართვის მექანიზმების გამოყენება, მიწისქვეშა სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების სახელმწიფო მარაგებიდან (301მ3/წმ-ში),  როგორც ადამიანისთვის სასიცოცხლო  დანიშნულების პროდუქტის მხოლოდ 0.75%-ის მატერიალიზება საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე, სტრატეგიულ პარტნიორებთან ხანგრძლივი მოლაპარაკებების შედეგად მიღწეული წინასწარ შეთანხმებული ორმხრივი საქმიანობის საფუძველზე, იძლევა „სასმელი წყლის ინდუსტრიისა“ და  ანაკლიაში დაგეგმილი  პორტტერმინალის  მშენებლობისათვის გათვალისწინებული 2.1 მლრდ აშშ დოლარით დაფინანსების რეალურ საშუალებას, რის მეშვეობითაც მივიღებთ  შიდა სამრეწველო პროდუქციის ზრდის ეკონომეტრიულ მოდელს, რაც საქართველოს   სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების  საფუძველი იქნება.

საქართველოს სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების კონცეფცია და პროგრამა – “რეალურად განხორციელებული ქართული ეკონომიკური სასწაული” ემყარება 2009 წლის 9 იანვრის, ამერიკის შეერთებული შტატები - საქართველოს ქარტიას სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ, რომელიც ადასტურებს პარტნიორობის გაღრმავებას მონაწილე ქვეყნების  საკეთილდღეოდ.   ის  მიზნად ისახავს თანამშრომლობის გაღრმავებას  ორმხრივი პრიორიტეტების ფართო სპექტრით და ეფუძნება საერთო ფასეულობებს და  ინტერესებს, მათ შორის: ეკონომიკური თავისუფლების განვითარებას, სამუშაო ადგილების შექმნასა და ეკონომიკურ ზრდას, ბიზნესგარემოს შემდგომი გაუმჯობესებისა და ბაზარზე საქონლისა და მომსახურების დაშვების ხელშეწყობას. 

საკვანძო სიტყვები: კონცეფცია-პროგრამა, მტკნარი წყლის მარაგები,  რესურსული პოტენციალი, „ეროვნული რომბის იდეა“, რესურსების კაპიტალიზაცია, კონკურენტუნარიანი დეტერმინანტული უპირატესობა, მოსახლეობის  კეთილდღეობა, „ქართული ეკონომიკური სასწაული“, ეკონომეტრი,  აქსელერატორი,  მულტიპლიკატორი.

საქართველოს ეკონომიკის სწრაფი ზრდისა და მოსახლეობის კეთილდღეობის დონის ამაღლება სამაჩაბლოსა და აფხაზეთთან, როგორც საქართველოს განუყოფელ ნაწილებთან ერთად, ახალი ქართული სახელმწიფოს არსებობის სასიცოცხლო მნიშვნელობის პრობლემაა.            საუკუნის მეოთხედზე მეტია ქვეყანა  და ხალხი უმძიმეს პირობებში ცხოვრობს. 2012  წლამდე ყოფილი ხელისუფლების გაუაზრებელმა და უპასუხისმგებლო ქმედებებმა კიდევ უფრო დაამძიმა ეკონომიკის მდგომარეობა.

 საქართველოს ამჟამინდელი ხელისუფლების ძალისხმევა არსებული პრობლემების გადაჭრის მიმართულებით,  ე.წ.  “კოჰაბიტაციის”,  თუ სხვა მიზეზთა  გამო, გაუგებარია, რაც უკმარისობის  გრძნობას ბადებს და აჩენს ნამდვილი  სახელმწიფოს მშენებლობის ხელოვნურად შეფერხების ეჭვს, სახელმწიფოსი, რომელსაც მკაფიოდ ჩამოყალიბებული ფასეულობები და მათი დაცვისათვის  ეფექტიანად  ფუნქციონირებადი ორგანიზაციულ-მმართველობითი სისტემა უნდა გააჩნდეს.

ქართველი საზოგადოების ამოცანაა დაიცვას სამშობლო, თავისუფლება, მრავალსაუკუნოვანი კულტურა, ეროვნული ტრადიციები, ადათ-წესები, მისთვის უზრუნველყოს  საზოგადოების სტრუქტურული მთლიანობა,  შექმნას ყოველივე  აღნიშნულის  განხორციელების ხელსაყრელი გარემო.

 სამწუხაროდ, ბოლო წლების კატაკლიზმებმა ბევრი ახალი  პოლიტიკური, სოციალურ-ეკონომიკური და ზნეობრივი პრობლემა გამოავლინა და ახალი კუთხით დაგვანახა. ეკონომიკური ზრდის დაბალი დონე, ადეკვატური სოციალური პარამეტრები, მოსახლეობის ეკონომიკური მდგომარეობის   დეგრადირების პროცესის  გაღრმავებას ადასტურებს. საზოგადოება დაბნეულია. საბაზრო პრინციპების ცალმხრივად დამკვიდრებამ ეკონომიკის დარგობრივი სტრუქტურის დეფორმირება გამოიწვია. მივიღეთ მძიმე სოციალურ-პოლიტიკური შედეგი: ქვეყნის ეკონომიკის გაჩანაგების ფონზე მოსახლეობის უმცირესი მდიდარი (შეძლებული) ნაწილის და გაღატაკებული უმრავლესობის ინტერესების დაპირისპირება, რომელიც ახალი გამოწვევების (რისკების) წინაშე აყენებს ქვეყანას.

ასეთი რთული, წინააღმდეგობრივი სიტუაცია მოითხოვს პოლიტიკურ-ეკონომიკური მდგომარეობის სისტემური მიდგომით გაანალიზებას, დღევანდელობის მთავარი ძალების (ფაქტორების) სწორად განსაზღვრას, საზოგადოების ინტერესების სასარგებლოდ მათ კომპლექსურად ამოქმედებას.

საქართველოს  ეროვნული ეკონომიკის  სწრაფი განვითარებისათვის  სასმელი წყლის  რესურსული პოტენციალი და მისი  განმსაზღვრელი ფაქტორები

საქართველოს ბუნებრივი რესურსები ეროვნული სიმდიდრე და ქვეყნის მწარმოებლური  ძალების განვითარების მატერიალური საფუძველია. მის რაციონალურ  და კომპლექსურ გამოყენებაზე დიდად არის დამოკიდებული სახალხო მეურნეობის ეფექტიანობა და მოსახლეობის  კეთილდღეობის დონის ამაღლება.

ცნობილია, რომ მსოფლიოს არც ერთ წარმატებულ ქვეყანას არ გადაულახავს ეკონომიკური კრიზისი ადგილობრივი ბუნებრივი რესურსების რაციონალურად გამოყენების გარეშე.

საქართველოს შედარებით მცირე ტერიტორიაზე გამოვლენილია სასარგებლო წიაღისეულის ასობით საბადო: მოიპოვება ნავთობი, ქვანახშირი, ტორფი, თუთია, ბარიტი, კალცინი, ბენტონიტური თიხები, ცეოლიტი, ტალკი, დიატომიტი, ანდეზიტი, კირქვები და დოლომიტი [1]. აღმოჩენილია სხვადასხვა მინერალური ნედლეულის 450-მდე საბადო. სასარგებლო წიაღისეულის საპროგნოზო რესურსების წარმოების  რეკონსტრუქციის გზით, ექსტენსიური განვითარებიდან ინტენსიურზე გადაყვანა მოითხოვს წარმოების ახალი ტექნოლოგიების გამოყენებას, მინერალური ნედლეულის მოპოვების, გადამუშავებისა და მოხმარების გრძელვადიანი ბალანსის შედგენას, რასაც დროის ხანგრძლივი პერიოდი და დიდი კაპიტალდაბანდება სჭირდება. სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარებისათვის საჭიროა ბუნებრივი რესურსების ბალანსიდან, პირველ რიგში, ეროვნული ეკონომიკის  კონკურენტუნარიანობის ამაღლების მთავარ ფაქტორთა შერჩევა და მათი კომპლექსური გამოყენების მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამის შემუშავება-განხორციელება.

მინერალური რესურსების ეკონომიკური შეფასების თანამედროვე  კვლევებით დასტურდება, რომ განსაკუთრებული ყურადღება უნდა  მიექცეს როგორც ზედაპირული, ასევე მიწისქვეშა მტკნარი სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების რაციონალურ ათვისებას.

საქართველო ერთ-ერთი უმდიდრესი ქვეყანაა წყლის  რესურსებით, რომელსაც მდინარეები, ტბები, ჭაობები, მყინვარები და მიწისქვეშა წყლები შეადგენენ. მდინარეების საერთო რაოდენობაა 26 060, ხოლო საერთო სიგრძე 58 957 კმ-ია [1].

სასარგებლო წიაღისეულის სარესურსო ფონდის ფასების ინდექსი შეადგენს 15 850 405,0 მლრდ. აშშ. დოლარს,  მდინარეთა საერთო რაოდენობის 1/9 წყალამოდინების  ადგილებში (1 კმ. რადიუსით) მტკნარი წყლის სახით ადამიანისათვის აუცილებელ სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტს ქმნის  ფასების ინდექსით - 13 560 000,0 მლრდ აშშ დოლარი, ხოლო მიწისქვეშა სასმელი წყლები, საექსპლუატაციო დასაშვები მარაგებით (301 მ3/წმ-ში) 2 277 000,4 მლრდ აშშ დოლარის მატერიალურ ღირებულებას, სასმელ-სამკურნალო  წყალი - 2 710,12 მლრდ აშშ დოლარი [2].

საქართველოს სასარგებლო წიაღისეულის სარესურსო ფონდის მაკროეკონომიკური მნიშვნელობის რესურსად მიჩნეულია მიწისქვეშა სასმელი წყლის საექსპლუატაციო მარაგების მატერიალური ღირებულება.  ამიტომ  ზედაპირული მტკნარი წყლების მარაგებს ამ ეტაპზე არ განვიხილავთ.

საქართველოს სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების უმთავრესი  პირობაა მის არეალში არსებული ბუნებრივი რესურსები, ხოლო ეროვნული ეკონომიკის კონკურენტუნარიანობის ფაქტორთა განსაზღვრისას განსაკუთრებული ადგილი უკავია ,,ეროვნული რომბის’’ იდეას, სადაც ერთ-ერთ ძირითად დეტერმინანტად აღებულია ჭარბი ბუნებრვი რესურსი, რომლის  პრიორიტეტულობას საქართველოს ეკონომიკაში განსაზღვრავს შემდეგი ფაქტორები: რესურსების ბუნებრიობა, სიუხვე, სტაბილურობა,  განახლებადობა-კვლავწარმოება, სიიაფე, არასეზონურობა, მაღალი ხარისხი და კონკურენტუნარიანობა, მსოფლიო მოსახლეობის ყოველდღიური,  წარმოუდგენლად  მზარდი მოთხოვნილება სასმელ წყალზე. ასევე დაბანდებული კაპიტალის უკუგების ძალზე ხანმოკლე პერიოდი.

საქართველოს მიწისქვეშა სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების (მოძიებული) მთლიანი მარაგი   შეადგენს 573მ3/წმ-ში, ხოლო საექსპლუატაციო დასაშვები მარაგების  რაოდენობაა - 301მ3/წმ-ში (დღე-ღამეში 26 მლრდ. ლიტრი) [1].

აღნიშნული რესურსი საშუალებას იძლევა ადამიანის დღიური ფიზიოლოგიური ნორმის (2-2,5 ლიტრი) გათვალისწინებით, დააკმაყოფილოს მსოფლიო მოსახლეობის მოთხოვნილება (7,4 მლრდ ადამიანი 2,5 ლ/დღ.ღამეში =18,5) 18,5 მლრდ ლიტრი მტკნარი სასმელი წყლით, ყოველდღიურად.

დასაბუთებულია, რომ მტკნარი სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსული პოტენციალი მრავალჯერ აღემატება საქართველოს  მოსახლეობის შორეულ განჭვრეტად მოთხოვნილებას. უფრო მეტიც, ზემოთ  აღნიშნულ შემთხვევაში, გამოუყენებული რჩება ჭარბი ბუნებრივი რესურსი (301მ3/წმ.ში=26 მლრდ ლიტრი დღე-ღამეში)-(18,5 მსოფლიო მოსახლეობის ყოველდღიური ნორმა.)=7,5 მლრდ ლიტრი სასმელი წყლის რაოდენობით, რომელიც  თანამედროვე მსოფლიოს ყოველდღიურ მზარდ მოთხოვნილებას სრულად დააკმაყოფილებდა, მისი ფიზიკური გატანა-ტრანსპორტირება შესაძლებელი რომ იყოს [2]

აქედან გამომდინარე, საქართველოს  შეუძლია თავისი რეალური წვლილი შეიტანოს მსოფლიო  მოსახლეობის სასიცოცხლო დანიშნულების აუცილებელი პროდუქტით უზრუნველყოფის უკვე გამწვავებული პრობლემის გადაწყვეტაში.

მტკნარი სასმელი წყლების რესურსები საქართველოს ტერიტორიაზე არათანაბრადაა განაწილებული: 67% მოდის დასავლეთ საქართველოზე, ხოლო 33% აღმოსავლეთ საქართველოზე.  საქართველოს ტერიტორიაზე წელიწადში 56,5 კმ³ წყლის ფორმირება ხდება, ტრანზიტული ჩამონადენი შეადგენს 9,3  კმ³-ს, მდინარეთა ჯამური ჩამონადენი   65,8 კმ³-ს, საშუალოდ ქვეყანაში 1 კმ²-ზე ფორმირდება 820 ათასი მ³ წყალი,  მოსახლეობის ერთ სულზე დასავლეთ საქართველოში მოდის 19 ათასი მ³, აღმოსავლეთ საქართველოში  5 ათასი მ³, ანუ თითქმის 4-ჯერ ნაკლები [1].

შორეულ პერსპექტივაში, თუ საქართველოს მოსახლეობა მიაღწევს 10-11 მლნ-ს, ასევე გაორმაგდება წყლის კომპლექსური  მოხმარების ნორმა და ის გახდება 1მ³/ დღე-ღამეში, ამ შემთხვევაში ჯამური მოთხოვნილება სასმელ-სამეურნეო წყალზე იქნება 10 მლნ მ³ დღე-ღამეში შესაბამისად -115 მ³/წამში.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, მიწისქვეშა სასმელი წყლის საექსპლუატაციო დასაშვები მარაგების (301მ³ /წმ-ში) გამოყენების შესაძლებლობა 1,5–ჯერ აღემატება ქვეყნის (შორეულ) პერსპექტიულ მოთხოვნილებას. თუ ჩვენი  მოსახლეობა 10 მლნ-მდე გაიზრდება, დაგვრჩება ჭარბი სასმელი წყლის ბუნებრივი  რესურსი 186 მ³ /წმ-ში, შესაბამისად -16 მლრდ/ ლიტრი დღე-ღამეში, რაც მსოფლიო მოსახლეობის ყოველდღიური ფიზიოლოგიური ნორმის უზრუნველყოფის სრული გარანტიაა[4;2].

აღსანიშნავია ისიც, რომ სულ მცირე - 40-50 მლნ ლარის კაპიტალდაბანდებათა მოცულობის ჰიდროგეოლოგიური საძიებო სამუშაოების ჩატარებით შესაძლებელია გავასამმაგოთ მიწისქვეშა გრუნტის წყლების საექსპლუატაციო მარაგი. 

სასმელ წყალზე  მსოფლიო მოსახლეობის  მოთხოვნილების  თანამედროვე  მდგომარეობა და  მისი მსოფლიო ბაზარზე  დამკვიდრების  ინოვაციური გზები

გაეროს მონაცემებით, მტკნარ სასმელ წყალზე  მსოფლიოს მოსახლეობის მოთხოვნილება წარმოუდგენელი მასშტაბით  იზრდება,  მისი ხელმისაწვდომობა   კი - პლანეტაზე ყოველდღიურად რთულდება. 2012 წელს მსოფლიო მოსახლეობის სასმელი წყლით უზრუნველყოფა 67%-ით შემცირდა XX-საუკუნის მეორე ნახევართან შედარებით.

მსოფლიოში მცხოვრები 7 მლრდ ადამიანიდან: 1,5 მლრდ ადამიანს არა აქვს სუფთა სასმელი წყლით სარგებლობის საშუალება სიღატაკის, ანუ დაბალი მყიდველობითუნარიანობის გამო, ყოველწლიურად 2,4 მლნ ბავშვი იღუპება უხარისხო წყლის გამოყენებით გამოწვეული  დაავადებით,  2 მლნ-ზე მეტ ადამიანს არ გააჩნია სანიტარული პირობები. დაახლოებით  ამდენივე  ადამიანი ცხოვრობს სასმელი წყლით სარგებლობის კატასტროფული დეფიციტის რეგიონში [5, გვ.112-114].

1980 წლისათვის სასმელი წყლის უმწვავესი დეფიციტი დაფიქსირდა ჩრდილოეთ აფრიკასა და ჩინეთში, ცენტრალურ აზიასა და მონღოლეთში.

XXI საუკუნის პირველ ათწლეულში კატასტროფული მდგომარეობა შეიქმნა სამხრეთ და აღმოსავლეთ აზიაში, აფრიკის  მთელ კონტინენტზე და დსთ-ს ევროპული ნაწილის სამხრეთში, ამერიკის კონტინენტის  მნიშვნელოვან ნაწილში.

,,გარემო ევროპისათვის’’, ორჰუსის კონვენციებით მიღებული პრინციპული შეთანხმებების მიუხედავად, კატასტროფულად მცირდება ადამიანისათვის აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების რესურსული პოტენციალი მსოფლიოს მრავალ  ცივილიზებულ რეგიონში[6].

დღეისათვის მსოფლიოს განვითარებული ქვეყნების დ ქალაქების მოსახლეობის  75-80% სასმელად იყენებს დაფასოებულ წყალს, სავარაუდოა, რომ უახლოეს მომავალში ასეთი მიდგომა გავრცელდეს  მთელ მსოფლიოში.

მეტად დამაფიქრებელია, თუ შემაშფოთებელი არა, ნიუ-იორკისა და მიჩიგანის შტატის ტექნოლოგიური უნივერსიტეტების სპეციალისტების დასკვნა, რომ დედამიწის მოსახლეობის დაახლოებით 80%, ანუ თითქმის 5 მლრდ ადამიანი უახლოეს მომავალში წყლის გარეშე დარჩება.

ასეთ ვითარებაში, მსოფლიო მოსახლეობის სწრაფად მზარდი მოთხოვნილება და საქართველოს სასმელი წყლის რესურსული პოტენციალი მისი ხარისხობრივ-რაოდენობრივი მაჩვენებლებით, ადასტურებს სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების გამოყენების უდავო პერსპექტიულობას.

საქართველოს პოლიტიკურ-ეკონომიკური განვითარების  რთულ და წინააღმდეგობრივ პროცესში  მკვეთრად  გამოვლინდა საერთაშორისო პოლიტიკაში საქართველოს  ჩართვის დადებითი მხარეები, რაც  ადასტურებს ამჟამად ეროვნული მეურნეობის განვითარების ხელსაყრელ საგარეო ეკონომიკურ პირობებს. საქართველო თანამშრომლობს მსოფლიოს ეკონომიკურ და საფინანსო ლიდერ სტრუქტურებთან.  ქვეყნის ტერიტორიაზე გადის ტრასეკას ერთ-ერთი მთავარი არტერია, ის თავისი გეოპოლიტიკური მდგომარეობით, დიდი ენერგეტიკული რესურსების ტრანსპორტირების ერთ-ერთი ცენტრალური რგოლია .

ფართო განსაზღვრებით, მსოფლიო  ფინანსური რესურსები (მსოფლიო ფინანსები) შეადგენს როგორც მსოფლიო საერთაშორისო ორგანიზაციების, ასევე ,,მსოფლიო საერთაშორისო ფინანსური ცენტრების’’ ფინანსურ რესურსებს. დადგენილია ,,მსოფლიო საერთაშორისო ფინანსური ცენტრების ძირითადი აქტივების მფლობელი ქვეყნები’’ ამერიკაში, ევროპაში, აზიაში.

„საქართველოს სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების’’ პროგრამით დასახული მიზნების უმოკლეს დროში განხორციელების რეალურ და გარანტირებულ შესაძლებლობებს იძლევა ქვემოთ მოყვანილ ღონისძიებათა ეტაპობრივი შესრულება.

ანალიტიკური კვლევის საფუძველზე, მსოფლიო ფინანსური რესურსების ფუნქციონალური ქვედანაყოფიდან აქციების ბაზრის გამოყენების  მექანიზმი და საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე ფასიანი ქაღალდების კაპიტალიზაციისა და მატერიალიზების ტექნოლოგიების  გამოყენება, სასმელი წყლის მსოფლიო ბაზარზე გარკვეული  სეგმენტით ადგილის მოპოვება - დამკვიდრების  სრული გარანტიაა.

აქციების ბაზარი ,,მსოფლიო ფინანსურ ბაზარზე’’ შეფასებულია მის მიმოქცევაში არსებული ფასიანი ქაღალდების  35 ტრლნ აშშ დოლარის ბუნებრივი რესურსების ეკვივალენტ ღირებულების ერთეულად და მატერიალიზებულია შესაბამისი ბალანსით საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე (ბრუნვაში) მონაწილეობის მისაღებად სადაზღვევო სისტემის მკაცრი კონტროლით [2].

როგორც აღინიშნა, მაკროეკონომიკური კვლევების საფუძველზე საქართველოს გააჩნია მსოფლიო მნიშვნელობის  რესურსი მტკნარი წყლის მარაგების სახით.

განახლებადი მიწისქვეშა სასმელი წყლის რესურსების საექსპლუატაციო დასაშვები მარაგების (301მ 3 /წმ-ში), ,,როგორც ადამიანისათვის  აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის’’ კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიების გამოყენება, საერთაშორისო საფონდო ბაზრებზე  მისი მატერიალიზება (ემისია), აქციების, ფასიანი მომგებიანი ქაღალდების, ობლიგაციების, ვექსილების და სხვა ღირებულებების  სახით, ქმნის ქვეყნის მატერიალურ სიმდიდრეს  2 ტრლნ 277 მლრდ აშშ  დოლარის ღირებულებით [2].

მინერალური რესურსების კაპიტალიზაცია, ანუ  ადამიანისათვის სასიცოცხლო დანიშნულების სარესურსო ფონდის მატერიალური ღირებულება უზრუნველყოფს მთლიანი შიგა პროდუქტის ზრდის შესაძლო  ეკონომეტრულ მოდელს, რომელსაც ცენტრალური ადგილი  უკავია ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური კრიზისიდან  გამოყვანისა და მოსახლეობის კეთილდღეობის დონის ამაღლებისათვის გასატარებელ ღონისძიებებში.

 საექსპლუატაციოდ დასაშვები მარაგების რესურსული პოტენციალიდან სასმელი წყლის ინდუსტრიის შექმნის შემთხვევაში, ჩვენი ქვეყნის სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურის გათვალისწინებით,  ვიყენებთ მხოლოდ 2,5-მ³ /წმ-ში,  ე.ი.  საექსპლუატაციოდ  დასაშვები  მარაგების  0,75%-ს [7].

კონცეფცია-პროგრამით გათვალისწინებული საპროექტო  ღირებულების დაფინანსება განხორციელდება ადამიანისათვის აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიებისა და საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე მომგებიანი ფასიანი ქაღალდების (აქციების, ობლიგაციების) ეტაპობრივი მატერიალიზებით.

საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიების გამოყენება უზრუნველყოფს, წყლის ინდუსტრიის საპროექტო ღირებულების დაფინანსების პარალელურად, ძვირადღირებული სარეკლამო პიარკამპანიებისა და აქციების წარმართვას, რომელიც მსოფლიო წყლის ბაზრებზე, გარკვეული სეგმენტით, ადგილის მოპოვებისა და იქ დამკვიდრების აუცილებელი წინაპირობაა.

მტკნარი სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიების გამოყენება, სასმელი წყლის ინდუსტრიის შექმნის შემთხვევაში, იძლევა დარგობრივი ეკონომიკის განვითარების შიგა პროდუქციის ზრდის ეკონომეტრიულ მოდელს, რომელიც გარდაუვალი წინაპირობაა ქვეყნის ეკონომიკური დამოუკიდებლობისა და ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენისათვის, კერძოდ:

• კაპიტალიზაციის პესიმისტური მოდელი იძლევა 569 მლრდ 400 მლნ აშშ დოლარის  მატერიალური ღირებულების ეკვივალენტი ფულადი  რესურსების მოზიდვის შესაძლებლობას, რომელიც უზრუნველყოფს  დეგრადირებული ტყის კორომების აღდგენა-განახლების, ენერგეტიკის, სოფლის მეურენეობისა და გადამამუშავებელი მრეწველობის განვითარებისათვის აუცილებელი პროექტების განხორციელებას [8];
• კაპიტალიზაციის რეალისტური მოდელი იძლევა 1 ტრლნ 139 მლრდ აშშ დოლარის მატერიალურ ღირებულებას;
• კაპიტალიზაციის ოპტიმისტური მოდელი იძლევა 1 ტრლნ 708 მლრდ აშშ დოლარს. პირველი მოიცავს შემთხვევას, როდესაც ხდება რესურსების საბაზრო ღირებულების მხოლოდ 25%-ის კაპიტალიზაცია საფონდო ბაზრებზე, მეორე მოდელით კაპიტალიზაციის ხარისხი 50%-ს აღწევს, ხოლო ოპტიმისტური მოდელით -  75 % საექსპლუატაციო დასაშვებ მარაგებს [2].

საქართველოს სატრანზიტო გზების განვითარება, როგორც „მულტიპლიკატორის დამატებითი ეფექტი“ და ქვეყნის აღმშენებლობის  ახალი ეკონომიკური კონსტიტუცია

თანამედროვე მსოფლიო ეკონომიკა ქვეყნებს შორის  მჭიდრო  ურთიერთობების რთული სისტემაა,  რომელშიც  თანაარსებობისას პოლიტიკური დამოუკიდებლობის მოპოვება, სამწუხაროდ, სულაც არ ნიშნავს სინამდვილეში „სრულ ეკონომიკურ დამოუკიდებლობას“. „თვითუზრუნველყოფადობის“ მიღწევა იშვიათად წარმოადგენს ხელისუფლებისა და პოლიტიკოსების მიზანს, თუ არ ჩავთვლით იმ მცირერიცხოვან სფეროებს, როგორიცაა ენერგეტიკა და ტურიზმი. თავად ტურიზმის განვითარებისათვის  მეზობელ ქვეყნებიდან კვების ძირითადი პროდუქტებისა და საერთოდ ყოველდღიური მოხმარების საგნების იმპორტს სტრატეგიული მნიშვნელობა ენიჭება.

საქართველოს მსგავსად, ქვეყნები, რომლებმაც დიდი ხანი არ არის, რაც მოიპოვეს დამოუკიდებლობა, ცდილობენ ადაპტირებას  იმ სიტუაციასთან, რომელშიც გაცილებით მსხვილი ეკონომიკური ერთეულიდან ასე ერთბაშად გამოყოფის შედეგად აღმოჩნდნენ. ჩვენს შემთხვევაში, ამის შედეგები გამოვლინდა მრეწველობის განვითარებისათვის საჭირო ბაზრებისა და ინვესტიციების დაკარგვაში, რასაც მოჰყვა უმუშევრობის მაღალი დონე და უკიდურესი სიღარიბე. ამ პრობლემების ცალკეული ასპექტების კვლევას ეძღვნება მრავალი მეცნიერის ნაშრომი [9].

საქართველოსა და  გარდამავალი პერიოდის სხვა ქვეყნებში, ბაზრების განვითარებასა და  ინვესტიციების მოზიდვას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს ეკონომიკური აღორძინებისათვის. ამ უმთავრესი მიზნის მიღწევა უნდა მოხდეს მსოფლიოში მზარდი კონკურენტუნარიანობის პირობებში. მაშასადამე, ეკონომიკური პოლიტიკის განსაზღვრისას უნდა შევიმუშაოთ ისეთი სტრატეგიები, რომლებშიც გათვალისწინებული იქნება ასევე კონკურენტუნარიანობის საკითხიც. მსოფლიოში არის ქვეყნები, რომლებიც ზოგადად შეიძლება ჩაითვალოს, არასახარბიელო გეოგრაფიული ადგილმდებარეობის ან უსაფრთხოების თვალსაზრისით, მეტად არასტაბილური გარემოს გამო ნაკლებ კონკურენტუნარიანად ან რომელთაც საერთოდ არ შესწევს უნარი მონაწილეობა მიიღონ მსოფლიო ეკონომიკაში. საქართველო უდავოდ არ მიეკუთვნება ამ კატეგორიას, თუმცა, თუ მაინც დავიწყებთ გეოგრაფიასა და უსაფრთხოებასთან დაკავშირებული საკითხების გაანალიზებას, ამან შესაძლოა ეკონომიკური განვითარების სტრატეგიასთან დაკავშირებით ზოგიერთ საინტერესო დასკვნამდე მიგვიყვანოს.

ქვეყნის კონკურენტუნარიანობის  თაობაზე არსებული  სამეცნიერო გამოკვლევები ხშირად ემყარება ისეთ კონცეფციებს, როგორიცაა „აბსოლუტური და შედარებითი უპირატესობები“.  ეს ნიშნავს, რომ ქვეყანას შეიძლება ჰქონდეს გარკვეული, მხოლოდ მისთვის დამახასიათებელი უპირატესობები სხვებთან მიმართებით.  ასევე შეიძლება ითქვას, რომ თუ კი ქვეყანას შეუძლია განავითაროს ისეთი სახის საქმიანობები, რომელშიც ნაკლები კონკურენცია არსებობს, მით უკეთესი. მართალია, საქართველო უცხოური ინვესტიციებისათვის დიდი ქვეყანა არ არის, მაგრამ შესაძლებელია ქვეყნის კონკურენტუნარიანი უპირატესობის განმსაზღვრელი ფაქტორების გამოვლენა და მისი გამოყენება ქვეყნის საკეთილდღეოდ [5]. საქართველოს გეოგრაფია და მისი ბუნებრივი რესურსები - წიაღისეული საბადოები უცვლელი ფაქტორია, რომელიც მხოლოდ მისთვის არის დამახასიათებელი, ხოლო ამ ფაქტორთა სათანადო გამოყენება როგორც უპირატესობისა, საბოლოო ანგარიშით განსაზღვრავს ქვეყნის ეკონომიკური განვითარების პერსპექტივებს.

 საქართველოს ეკონომიკის მომავალი მნიშვნელოვანწილად დამოკიდებულია იმაზე, რომ ის „სატრანზიტო ქვეყანაა“. ამას, რა თქმა უნდა, ხშირად აღნიშნავენ, თუმცა, ამგვარი განმარტება შესაძლოა უფრო დეტალურ ანალიზს საჭიროებდეს. ცხადია, ეს ნიშნავს საქართველოს ტერიტორიაზე სატრანზიტო აქტიურობის ხელშეწყობას, მაგრამ გარკვეული გარემოებების გათვალისწინებით, ეს ასევე შეიძლება ნიშნავდეს საკუთარი ექსპორტის განვითარებას, თუ კი მოხერხდა ინვესტორების დარწმუნება იმაში, რომ მთელი რეგიონისა და მსოფლიო სამომხმარებლო ბაზრის მომსახურების თვალსაზრისით, ინვესტიციების დაბანდება უმჯობესია საქართველოში. ამ მიმართულებით წარმატებული შედეგის მიღწევა, თავის მხრივ, დამოკიდებულია ეფექტიანი პოლიტიკის გატარებაზე ორ სფეროში: უფრო აქტიური თანამშრომლობა მეზობელ ქვეყნებთან და ინფრასტრუქტურის გაუმჯობესება. რაც შეეხება თანამშრომლობას, დღემდე პრიორიტეტად შეიძლება დასახელდეს მჭდრო საქმიანი კავშირები სამხრეთ კავკასიის რეგიონის ქვეყნებს, რუსეთსა და თურქეთს შორის, ეს უნდა მოიცავდეს საბაჟო ინსპექტირების დახვეწა-გამარტივებას და სხვა წარმატებულ ღონისძიებებს, რაც რეალური ვაჭრობის წახალისებაზეა გამიზნული. ზოგიერთ საზღვართან წარმატებით განხორციელდა თანამედროვე სატრანსპორტო საბაჟო-გამშვები პუნქტების მოდერნიზაცია,  ამგვარი ნაბიჯების განხორციელება მოითხოვს მნიშვნელოვან ცვლილებებს პოლიტიკურ და დიპლომატიურ ურთიერთობებშიც. ეს აღიარებული ფაქტია, თუმცა მიგვაჩნია, რომ ხანმოკლე პერსპექტივაში მიზანშეწონილი იქნებოდა „საუკეთესო ძალისხმევის“ მიდგომების ტაქტიკის შერჩევა, რომელიც შემდგომში უფრო ხანგრძლივ დროზე გათვლილ პოლიტიკად გარდაიქმნება.

ვაჭრობის მოცულობის ზრდის შედეგად წარმოიშობა  უპირატესობები, გარკვეულწილად იმ ქვეყნების წყალობით, რომლებიც „აკეთებენ იმას, რასაც ყველაზე კარგად აკეთებენ“, თუმცა ცხადია, აქ ბევრი რამ არის გასათვალისწინებელი  როგორც თეორიული, ასევე პრაქტიკული თვალთახედვით.

კომპლექსურ სავაჭრო და საინვესტიციო ურთიერთობათა მართვის საკითხს ოდნავ უფრო ვიწრო ჭრილით თუ გავაშუქებთ, მნიშვნელოვანია შედეგების  როგორც  აბსოლუტური გამოსახულებით განხილვა, ასევე შესაბამისი ინფრასტრუქტურის შექმნის ხარჯებთან მიმართებითაც. აქედან გამომდინარე, წარმოიშობა  კითხვა: როგორ შეიძლება ვიყოთ დარწმუნებული იმაში, რომ ინვესტიციები ინფრასტრუქტურაში ხელს შეუწყობს ან ფაქტობრივად მოახდენს ვაჭრობის სტიმულირებას იქ, სადაც ამჟამად იგი საერთოდ არ არსებობს? რამდენად გაამართლებს სავარაუდო შედეგები გაღებულ ხარჯებს?  ბოლოს და ბოლოს, მსოფლიოში არსებობს მრავალი მაგალითი ამბიციური და „პრესტიჟული“ ინფრასტრუქტურული პროექტებისა: საავტომობილო მაგისტრალები, სარკინიგზო გზები, ნავსადგურები, ხიდები და პორტტერმინალები, რომლებმაც ჯერ-ჯერობით უმნიშვნელო ან საერთოდ არანაირი ეკონომიკური შედეგი არ გამოიღო. საქართველოს შემთხვევაში ინფრასტრუქტურის ხარისხი საკმაოდ დაბალია. თუ სამომავლოდ ინვესტიციები მიზანმიმართულად განხორციელდა, მოსალოდნელია გარკვეული დადებითი შედეგები და ამ მიმართულებით ჩადებული ინვესტიციები წაახალისებს ვაჭრობას, რომელიც ამჟამად შეფერხებულია.

უნდა აღინიშნოს, რომ ფინანსური თვალსაზრისით, გაზრდილი სავაჭრო მოცულობისა და ტრანზიტული ქვეყნის როლის აქტიური განვითარების უპირატესობები შეიძლება დაიყოს უფრო პირდაპირ და არაპირდაპირ ან „მულტიპლიკატორის დამატებით“  ეფექტებად [7].

ბაქო-თბილისი-ჯეიჰანის მილსადენის პროექტის განხორციელების შედეგად, საქართველოსთვის პირდაპირმა ფინანსურმა სარგებელმა, რა თქმა უნდა, ხელი შეუწყო ქვეყნის ფულად შემოსავლების ზრდას, მაგრამ რეალურად მან ჯეროვანი ასახვა ვერ ჰპოვა მოსახლეობის ცხოვრების დონის ამაღლებაში. ყველა ასეთი ინვესტიცია  და ამგვარი ღონისძიება ანიჭებს რეგიონულ  მნიშვნელობას იმ საერთო ძალისხმევას, რომელიც საქართველოს ეკონომიკის აღორძინებაზეა მიმართული, როგორც  „მულტიპლიკატორის დამატებითი“ ეფექტი.

ზემოაღნიშნულიდან გამომდინარე, ის უპირატესობები, რომელიც საქართველომ შეიძლება მოიპოვოს უფრო ახლო რეგიონული თანამშრომლობისა და რეგიონული ინფრასტრუქტურის შექმნის შედეგად, მნიშვნელოვნად იქნება დამოკიდებული ქართული ნაწარმით მზარდი ვაჭრობის განვითარების შესაძლებლობაზე და პირდაპირი მნიშვნელობით ის რეალურ გავლენას მოახდენს ქვეყნის მთლიანი მშპ-ის ზრდის პერსპექტივებზე, რაც საქართველოს ეკონომიკის სწრაფი განვითარების წინაპირობაა. გარდა ამისა, სატრანზიტო ინფრასტრუქტურის ზრდას საქართველოს ტერიტორიაზე მოჰყვება კერძო სექტორის მომსახურების დამატებითი შედეგები, მაგალითად: საწვავის მიწოდების, ტექნიკური მომსახურების, საზოგადოებრივი კვების სისტემისა და საცალო ვაჭრობის უზრუნველყოფა, რომელიც ხელს შეუწყობს ადგილობრივი შემოსავლების ზრდას როგორც „მულტიპლიკატორის დამატებითი“ ეფექტი, მაგრამ ამ მოვლენათა ფონზე ქვეყნის მდგრადი ეკონომიკური განვითარებისათვის,  ის ნაკლებ ეფექტიანი იქნება.აქედან გამომდინარე, დღეს, ისე როგორც არასოდეს, საქართველოს სჭირდება მეცნიერულად დასაბუთებული გრძელვადიანი და მოკლევადიანი  სახელმწიფო ეკონომიკური პროგრამების შეჯერების საფუძველზე, სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარებისა და მოსახლეობის კეთილდღეობის მიღწევის მიზნით შემუშავებული კონცეფცია-პროგრამის შესაბამისად, დარგობრივი  მიმართულებების სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი ეკონომიკური პროექტების პრაქტიკული განხორციელება. ამ მიზნით იქნა შედგენილი „ქვეყნის აღმშენებლობის ახალი ეკონომიკური კონსტიტუცია“, რომელშიც ფინანსური ნაკადების ბრუნვის „აქსელერატორი“ ასაბუთებს  შედარებით მოკლე პერიოდში  როგორ განვავითაროთ დარგობრივი ეკონომიკა  და როგორ გავზარდოთ ქვეყნის ფულადი შემოსავლები,  სახელმწიფო ბიუჯეტი და როგორ შევქმნათ მრავალრიცხოვანი სამუშაო ადგილი, ავამაღლოთ მოსახლეობის მყიდველობითუნარიანობა და როგორ მივაღწიოთ ქვეყნის საერთო  კეთილდღეობას,   რითაც  საფუძველი ჩაეყრება ერთიანი,  ძლიერი,  დემოკრატიული  ქართული  სახელმწიფოს  რეალურ  მშენებლობას,  მშვიდობიანი რეგიონული ეკონომიკური სივრცით.

მაკროეკონომიკურად დასაბუთებული კვლევების  საფუძველზე, უდიდესი მნიშვნელობა აქვს მინიჭებული საქართველოს სასმელი წყლის სარესურსო ფონდის კაპიტალიზაციის  ტექნოლოგიებისა  და  მსოფლიო  ფინანსურ  რესურსებში  ჩართვის  მექანიზმების   გამოყენების  გზით ქვეყნის  კონკურენტუნარიანობის  ზრდის  რეალურ  შესაძლებლობებს,  რაშიც  სახელმწიფოს  როლი გამოხატულია მარეგულირებელი ბერკეტების გამოყენებით  ეკონომიკის ფუნქციონირების ხელშემწყობი გარემოს შექმნაში. თავის მხრივ,  მიწისქვეშა  სასმელი  წყლის  სახელმწიფო  მარაგების, როგორც  ადამიანისათვის  აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე  მატერიალიზებას ფასიანი ქაღალდების - აქციების, ობლიგაციებისა და თამასუქების სახით,  ინდუსტრიული  წარმოების   შედეგად  მიღებული  ქვეყნის მშპ-ს  გაზრდილ  მოცულობაზე  მიბმით,  ქმნის მისაღებ ფინანსურ ინსტრუმენტს  მისი ზრდის პერსპექტივები.

აღნიშნული მოდელი  იძლევა  მსოფლიო  მნიშვნელობის   უმაღლესი კლასის  საბანკო  გარანტიების  მაფორმირებელ რეალურ  მატერიალურ  ფასეულობებს,  შეაღავათიანი  ფულადი რესურსების მოსაზიდად, სტრატეგიული მნიშვნელობის  დარგობრივ-ეკონომიკური  პროექტების  დასაფინანსებლებლად,    ქვეყნისა  და ხალხის  საკეთილდღეოდ [10, 11].

ამრიგად, გლობალიზაციის თანამედროვე ეტაპზე საქართველო უნდა გახდეს ბუნებრივი სასმელი წყლის ინდუსტრიული წარმოებისა და მზა პროდუქციის მსოფლიო ბაზარზე ექსპორტიორი ერთ-ერთი წარმატებული ქვეყანა რის შედეგადაც დარგობრივ-ეკონომიკური პროექტით  რეინვესტირებული თანხები აისახება ქვეყნის ფულად შემოსავლით ნაწილში როგორც  „მულტიპლიკატორის დამატებითი“ ეფექტი და ის ქვეყნის აღმშენებლობის გზით შემობრუნებისა და ახალი ეკონომიკური  კონსტიტუციით მშენებლობის გარანტია გახდება.

არსებული სიტუაციიდან გამოსავალი

სახელმწიფო ბიუჯეტის მოკლე პერიოდში სწრაფი ზრდის ტემპებზეა გათვლილი და მეცნიერულადაა დასაბუთებული მიზნობრივი სახელმწიფო “სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების კონცეფცია და პროგრამა” – “რეალობად ქცეული ქართული ეკონომიკური სასწაული.”

ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური კრიზისიდან გამოყვანისა და მოსახლეობის  კეთილდღეობის გაუმჯობესებისათვის დასახული მიზნის მისაღწევად აუცილებელია საკანონმდებლო  დონეზე, კონსტიტუციაში ცვლილებებისა და დამატებების მისაღებად გატარდეს შემდეგი სახის გადაუდებელი ღონისძიებები:

• ზედაპირული და მიწისქვეშა მტკნარი სასმელი წყლის ქვეყნის სტრატეგიულ რესურსად დაკანონება მისი განკარგვის უფლებით და ქვეყნის საკეთილდღეოდ; 
• “წიაღისეულის შესახებ” კანონმდებლობის მოდერნიზაცია-სრულყოფის მიზნით, მიზანშეწონილია მთლიანად შეიცვალოს წიაღთსარგებლობის დაბეგვრით შექმნილი ფულადი ნაკადების მართვის  სქემა. ეს სახსრები მიმართულ იქნეს ცენტრალური და ადგილობრივი ბიუჯეტების არა საერთო საჭიროებაზე, არამედ ქვეყნის ეკოლოგიური დაცვის უზრუნველყოფაზე, მიზნობრივი პროგრამების სახით;
• აუცილებელია `“წიაღისეულის შესახებ” საქართველოს კანონის მოდიფიკაცია.  საჭიროა მნიშვნელოვანი დამატებები საქართველოს სამოქალაქო და საპროცესო კოდექსში, რომელიც დაარეგულირებს სარესურსო, სააუდიტო და კონსალტინგური ფირმების საქმიანობას და ზუსტად განსაზღვრავს გამოთვლილი მარაგის სახელმწიფო სტატუსს, როგორც სახელმწიფო, ასევე კერძო შემოსავლების განსაზღვრის მიზნით;
• მსოფლიო ფინანსური აქტივების მფლობელი  ცენტრ-სახელმწიფოების მოთხოვნის შემთხვევაში, საერთაშორისო აუდიტის მოწვევა, საქართველოს არეალში არსებული ჭარბი ბუნებრივი რესურსების კონკურენტუნარიანობისა და მისი მასშტაბების დასასაბუთებლად;
  • მსოფლიო ფინანსურ ცენტრებთან  მიღწეული  ორმხრივი სახელმწიფოებრივი შეთანხმებების შედეგად სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის, დაფასოებული მტკნარი სასმელი წყლის  50 მლრდ ლიტრის ყოველწლიური წარმოება-მიწოდების ჩარჩო ხელშეკრულების  საფუძველზე, შესაბამისი რესურსის რაოდენობა კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიების გამოყენებით მატერიალიზებული უნდა  იქნეს (აყვანილი) მსოფლიო ფინანსური რესურსების  კაპიტალის ბაზრის ფასიანი ქაღალდების სტრუქტურული ქვედანაყოფის ბალანსზე;
  • მსოფლიო ფინანსურ რესურსებში ჩართვის მექანიზმების გამოყენებით, საწყის ეტაპზე, შესაბამისი სახელმწიფო ფასიანი ქაღალდების 500 მლნ. აშშ დოლარის ნომინალური ღირებულების ემისია განთავსდეს საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე სასმელი წყლის ინდუსტრიული მშნებელობისა და მოსალოდნელი ტვირთბრუნვისათვის პორტ-ტერმინალის მშენებლობის დასაფინანსებლად;
  • ტექნიკურ-ეკონომიკური დასაბუთების მიხედვით უნდა განხორციელდეს საპროექტო ღონისძიებებისა და წინა მოსამზადებელი შესასრულებელი სამუშაოების დაფინანსება გრაფიკით გათვალისწინებულ ვადებში შესაბამისი ფულადი ემისიების ეტაპობრივი დაშვების ღონისძიებებით;
  • კონსტიტუციის V თავის 47,48-ე მუხლების შესაბამისად, ინდუსტრიული მშენებლობის დამთავრების შემდეგ, აღნიშნული ვექსილები ეტაპობრივად  მიმართული იქნეს  სახელმწიფო შიდა ვალის დაფარვის ნაწილობრივ ღონისძიებებში, “პაუშალური წესით”, რაც სოციალური სამართლიანობის აღდგენის წინაპირობაა;
  • საერთაშორისო საბაზრო პრაქტიკის მოთხოვნის შესაბამისად, დაისვას საკითხი წყლის ინდუსტრია-ბანკის შექმნისა და შესაბამისად ფასიანი ქაღალდების ბირჟის ასამოქმედებლად;
  • გადაუმუშავებელი რესურსები (ნედლეული) არ შეიძლება გაიყიდოს, გასხვისდეს ან გადაეცეს მემკვიდრეობით.

მენდელეევის პერიოდულ სისტემის შემადგენელ ელემენტთა ერთ მესამედზე მეტი  საქართველოს წიაღშია მეტალებისა და არამეტალების, ასევე მინერალების სახით. მის არეალშია უნიკალური ჯიშის ტყის კორომები, რომლის უმთავრესი დანიშნულება წყალშენახვითი და ნიადაგდაცვითი ფუნქციაა. არანაკლები დანიშნულება აქვს საქართველოს ბუნებრივ ლანდშაფტს, ტყეებს, მდინარეებს რეკრეაციული-სამკურნალო და ტურიზმის თვალსაზრისით, რაც ერთ-ერთი უმთავრესი ფაქტორია ეროვნული ეკონომიკის განვითარებისთვის.

საქართველოს ტყის როლი, სასმელი წყლის მარაგების ბუნებრივი განახლების ხელშემწყობი ფაქტორების პროცენტული მაჩვენებლების  გათვალისწინებით, ერთობ მაღალია (47%) ვინაიდან ტყეებს გააჩნია წყალშენახვითი, ნიადაგდაცვითი, რეკრეაციული, ასევე სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსების სტაბილურობისა და კვლავწარმოების ერთ-ერთი უმთავრესი ფუნქცია.

ყოველივე  აღნიშნულიდან  აუცილებელია გათვალისწინებულ იქნეს :

• წყლის მრეწველობის ეკონომიკიდან სახელმწიფო ბიუჯეტში მობილიზებული თანხების დიდი ნაწილი უნდა მოხმარდეს ტყის ფონდის შენარჩუნებასა და აღდგენა-განახლების ღონისძიებებს.
• ტყე  ეროვნული სიმდიდრეა და ეკუთვნის მთელ საზოგადოებას, მასზე უნდა გავრცელდეს ერთიანი სახელმწიფო (საზოგადოებრივი) საკუთრების ფორმა. ტყის მესაკუთრე უნდა იყოს ეროვნული სახელმწიფო და სატყეო მეურნეობებს უნდა წარმართავდეს, ტყეების მიზნობრივი დანიშნულების შესაბამისად, სატყეო მეურნეობის მართვის სახელმწიფო ორგანო;
• საქართველოს ტყეების 90%-ზე მეტი ეკუთვნის I ჯგუფის დაცვითი საექპლუატაციო ტყეების კატეგორიას და აქვს უდიდესი სოციალურ-დაცვითი მნიშვნელობა, ამიტომ  უნდა შემუშავდეს და დამტკიცდეს  ახალი კანონი ტყის შესახებ (ტყის კოდექსი);
• აუცილებელია ჩატარდეს ინვენტარიზაცია, ტყის უსისტემო ჭრით, მეურნეობაზე მიყენებული ზარალისა და მისი გამომწვევი მიზეზების დასადგენად.  უნდა აღდგეს და გაძლიერდეს ტყეთმოწყობის საპროექტო ორგანიზაცია;
• უზრუნველყოფილი უნდა იქნეს კონსტიტუციით მინიჭებული ტყეზე სახელმწიფო საკუთრება და ტყის ფონდის ერთიანი მფლობელობის პრინციპის განხორციელება. საქართველოს ტერიტორიაზე ტყის მეურნეობის წარმოების ძირითადი სამეურნეო, საწარმოო ერთეულად მიღებული უნდა იქნეს,  როგორც წესი, სახელმწიფო სატყეო მეურნეობა (ან უბანი);
• სახელმწიფო სატყეო მეურნეობა შიდა სამეურნეო ანგარიშიანობის საფუძველზე, საიჯარო ფორმების მეშვეობით უნდა ახორციელებდეს კომპლექსურ მონიტორინგს ტყის რესურსების გამოყენებისა და გაფართოებული კვლავწარმოებისათვის;
• სახელმწიფო სატყეო პოლიტიკის ძირითადი პრიორიტეტების და სტრატეგიული მიმართულებების მოთხოვნათა შესაბამისად, უნდა შემუშავდეს ახალი სატყეო კანონმდებლობა, რომელიც მოიცავს ძირითად კანონს ტყეების შესახებ და მისგან გამომდინარე ქვენორმატიულ აქტებს ტყეების დაცვის, კვლავწარმოების და ტყითსარგებლობის სფეროში. ცალკე უნდა შეიქმნას ტყის დაცვის სახელმწიფო მონიტორინგის დამოუკიდებელი სამსახური.

კონცეფცია-პროგრამით დასახულ ღონისძიებათა

განხორციელების სოციალურ-ეკონომიკური შედეგები

ქვეყნის სოციალურ-ეკონომიკური კრიზისიდან გამოყვანის მიზნით კონცეფცია-პროგრამით დასახულ ღონისძიებათა განხორციელების შემთხვევაში, დღეს არსებული სატრანსპორტო ინფრასტრუქტურისა და ბაზრის სეგმენტის მოპოვების  რეალურ შესაძლებლობებიდან გამომდინარე, საანგარიშო ციფრად აღებულია 50მლნ ტონა წლიური წარმადობის სამრეწველო ციკლში დაფასოებული (54მლრდ ლიტრი) პროდუქტის გატანა, საექსპორტო საბითუმო ფასის - 24 ცენტის პირობებში, საერთო შემოსავალი შეადგენს 12  მლრდ აშშ დოლარს.

წყლის მრეწველობის ეკონომიკიდან საქართველოს ბიუჯეტის ყოველწლიური შემოსავლები გაიზრდება 3   მლრდ  აშშ დოლარით. 15%-იანი მოგების ნორმის პირობებში, რაც წყლის ეკონომიკის საერთაშორისო პრაქტიკიდან გამომდინარე, დაბალია, მხოლოდ მოგების გადასახადის სახით ბიუჯეტი მიიღებს 450.0მლნ აშშ დოლარს.

დღეს ქვეყანაში მიღებული მშპ-ს  გარკვეული ნაწილი ამოიღება გადასახადების სახით. წყლის ეკონომიკიდან კი წელიწადში შესაძლებელი იქნება არანაკლებ 2.5-2.8 მლრდ აშშ  დოლარის მობილიზება. ერთჯერადი კაპიტალური დაბანდებები, რომლის  ათვისება 1.5-2 წელიწადში იქნება შესაძლებელი, არ აღემატება 2.1 მლრდ აშშ დოლარს. სავარაუდო ტვირთბრუნვისათვის (1კვ.კმ-ზე) პორტ-ტერმინალის მშენებლობის გათვალისწინებით, კაპიტალდაბანდებათა გამოსყიდვის (უკუგების) ვადა,     სამრეწველო-საწარმოო პოტენციალის ამოქმედებიდან 2-3 თვეს მოიცავს, რაც საერთაშორისო ეკონომიკური პროექტების რეალიზების პრაქტიკაში იშვიათია [6-45].

საქართველოს სასმელი წყლის ბუნებრივი რესურსული პოტენციალის კაპიტალიზაციის ტექნოლოგიების გამოყენება, საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე ფასიანი ქაღალდების (აქციები, ვექსილები, ობლიგაციები) მატერიალიზება და მსოფლიო ფინანსურ რესურსებში ჩართვა უზრუნველყოფს მსოფლიო წყლის ბაზარზე შესვლას და იქ ადგილის დამკვიდრებას, რაც ჩვენი ქვეყნის სტრატეგიული პარტნიორებისა და მეგობარი ქვეყნების ინტერესებშიც შედის.

დასახულ ღონისძიებათა განხორციელებით მიღებული იქნება საქართველოს შიდა სამრეწველო პროდუქციის ზრდის ეკონომეტრიული შედეგი, რაც ქვეყნის  სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების ერთ-ერთ ქვაკუთხედად იქცევა:

• ადამიანისთვის აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის - “დაფასოებული სასმელი წყლის მრეწველობის ეკონომიკიდან (საბაზისო)” ქვეყნის ყოველწლიური ფულადი შემოსავლები გაიზრდება    12 მლრდ აშშ დოლარით (მსოფლიო საბითუმო ფასის 24 ცენტ/ლიტრის გაანგარიშებით);
• დაიწყება ეროვნული ეკონომიკის სწრაფი აღმავლობა-განვითარება, რასაც მოჰყვება სახელმწიფო ბიუჯეტის დაჩქარებული ზრდა ყოველწლიურად 3 მლრდ აშშ დოლარით;
• სასმელი წყლის ინდუსტრიის შექმნით, საწარმოო, სატრანსპორტო, დამხმარე სამეურნეო და სხვა სამრეწველო ციკლში დასაქმდება 100 ათასზე მეტი ადამიანი, საშუალო ხელფასით - 1500 აშშ დოლარი;
• მოიხსნება სიღარიბის არსებული მწვავე პრობლემები;
• შეჩერდება მიგრაციული პროცესები;
• შეიქმნება ნავთობისა და გაზის საბადოების მფლობელი წარმატებული არაბული ქვეყნების მსგავსი მოდელი იმ უპირატესობით, რომ სასმელი წყლის რესურსები არა მილევადი, არამედ მუდმივად განახლებადი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტია [6];
• დაიწყება დემოგრაფიული მდგომარეობის გაუმჯობესება;
• ადამიანისათვის აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის დასაშვები საექპლუატაციო რაოდენობიდან მარაგის 25%-ის კაპიტალიზაციის პესიმისტური მოდელის გამოყენებით  მიიღწევა ქვეყნის დარგობრივი ეკონომიკის კრიზისიდან გამოყვანა და სწრაფი განვითარება;
• მსოფლიო ფინანსურ რესურსებში ჩართვის მექანიზმების გამოყენებისა და ფასიანი მომგებიანი ქაღალდების საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე მატერიალიზების ტექნოლოგიები უზრუნველყოფს 570 მლრდ აშშ დოლარის  ეკვივალენტ  ფულადი რესურსების მოზიდვისა და საერთაშორისო  ბაზრის სეგმენტის მოპოვების რეალურ საშუალებას,  საქართველოსთვის ყოველგვარი  რისკ-ფაქტორების გამორიცხვით [2];
• განხორციელდება სოფლის და სატყეო მეურნეობის, ენერგეტიკის, მსუბუქი მრეწველობის და სხვა სტრატეგიული საინვესტიციო ეკონომიკური  პროექტების დაფინანსება, რაც ქვეყნის  ეკონომიკური აღმავლობისა და დამოუკიდებლობის გარდაუვალი წინაპირობაა;
• ეტაპობრივად დაიწყება ,,საქართველოს კონსტიტუციის’’,  თავი V 47-48-ე მუხლებით გათვალისწინებულ ვალდებულებათა განხორციელება, რაც ქვეყნის  მოსახლეობის კეთილდღეობისათვის მზრუნველობით დამოკიდებულებისა და სოციალური და სამართლიანი სახელმწიფოს მშენებლობის უპრეცედენტო მაგალითი იქნება მომავალი ხელისუფლების მხრიდან;
• გადაიდგმება რეალური ნაბიჯი ეკონომიკურად დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მშენებლობისათვის, რაც იძლევა ჩვენი ქვეყნის კონკურენტუნარიანი უპირატესობის გაძლიერების სრულ გარანტიას;
• გაიზრდება მოსახლეობის მსყიდველობითუნარიანობა, შეიქმნება საშუალო ფენა, საფუძველი ჩაეყრება ერთიანი, ძლიერი, ქართული დემოკრატიული სახელმწიფოს რეალურ მშენებლობას, რითაც საქართველო ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს მსოფლიო თანამეგობრობის პოლიტიკურ რუკაზე, მშვიდობიანი რეგიონული ეკონომიკური სივრცით [4].

ყოველივე აღნიშნული საქართველოში  სოციალური სამართლიანი სახელმწიფოს  მშენებლობის საწინდარია, რისთვისაც აუცილებელია:

• საზოგადოებას,  მის წევრებს  დაუბრუნდეს  კუთვნილი კაპიტალი,  რათა აღდგეს სოციალური სამართლიანობა;
•  შეიქმნას სახელმწიფო შიდა ვალის მონიტორინგის ჯგუფი, რომელიც დაადგენს დღევანდელი  ლარის კურსის თანაფარდობას მაშინდელ (1992 წლის 22 ივლისის #124 ბრძანებულება) ,,რუსულ რუბლთან“;
•  დადგინდეს ყველაზე მნიშვნელოვანი მოცულობის ,,მეანაბრეთა’’ სავალო ვალდებულების დაფარვის რიგითობა;
• სახელმწიფო საჯარო და სამოქალაქო რეესტრის მკაცრი მონიტორინგის საფუძველზე დადგინდეს  ,,ფიზიკური’’ და ,,იურიდიული პირების’’ სავალო ვალდებულების სამართალმემკვიდრეობა და იდენტურობა;
•  შემუშავდეს და დამტკიცდეს საკანონმდებლო დონეზე სახელმწიფო შიდა ვალში აღიარებული იურიდიული და ფიზიკური პირების ვალის დაფარვის მექანიზმი;
• სახელმწიფო შიდა ვალში აღიარებული იურიდიული და ფიზიკური პირები მიიღებენ „დაფასოებული მტკნარი სასმელი წყლის მრეწველობის ეკონომიკით“ მიღებულ მატერიალური ღირებულების ფასიან მომგებიან ქაღალდებს (აქციებს, ვექსილებს ან ობლიგაციებს);
• 1992 წლამდე შეტანილი დანაზოგების მიხედვით მეანაბრეები მიიღებენ მატერიალური ღირებულების ეკვივალენტ ფასეულობებს, ხოლო სხვა დანარჩენი პირები სავალო ვალდებულებებით გათვალისწინებული ქონებრივი ღირებულების მატერიალურ ფასეულობებს შესაბამისი თანაფარდობით (ფასიანი ქაღალდების სახით);
• სახელმწიფო შიდა ვალის სანაცვლოდ, სავალო ვალდებულების მქონე იურიდიულ და ფიზიკურ პირებზე მატერიალური ღირებულების ვალის ტოლფასი ფასიანი ქაღალდების გადაცემის შემდეგ,  უნდა გამოცხადდეს 2-წლიანი მორატორიუმი, მოსახლეობის ხელმეორედ გაღატაკების თავიდან აცილების მიზნით;
•  დადგინდეს ფასიან ქაღალდებზე ყოველწლიური დივიდენდის დარიცხვის პროცენტული სარგო;
• აღნიშნული მექანიზმებით  ეტაპობრივად  დაიფაროს სახელმწიფო შიდა ვალი, რაც სოციალური-სამართლიანობის აღდგენისა და ქვეყნის სტაბილურობის გარანტიაა [7];
• საქართველოს ხელისუფლებამ ამ მიზნით უნდა უზრუნველყოს  ზემოთ აღნიშნული  სწრაფი სოციალურ-ეკონომიკური განვითარების მიზნობრივი სახელმწიფო პროგრამით დასახული ღონისძიებების შესრულება,  რაც ხელს შეუწყობს სოციალური სამართლიანობის დამკვიდრებას და ეროვნული მეურნეობის მდგრადი  განვითარებისათვის ხელსაყრელი ეკონომიკური პირობების შექმნას.

დასკვნის მაგიერ

საქართველოს შედარებით მცირე ტერიტორიაზე მინერალური ნედლეულის 450-მდე საბადოა. სასარგებლო წიაღისეულის საპროგნოზო რესურსების წარმოების რეკონსტრუქციის გზით ექსტენსიური განვითარებიდან ინტენსიურზე გადაყვანა მოითხოვს დიდძალ კაპიტალდაბანდებებს და ხანგრძლივ პერიოდს, ხოლო გადახსნითი ქანებისა და წარმოების კომპლექსური გამოყენება დიდ ზიანს მიაყენებს ქვეყნის გარემოსა და მის ეკონომიკურ სისტემას.  ამიტომაც, ეროვნული ეკონომიკის განვითარების ხელშემწყობ ფაქტორთა განსაზღვრისას,  ერთ-ერთ ძირითად დეტერმინანტად აღებულია ჭარბი ბუნებრივი რესურსი მტკნარი სასმელი წყლის მარაგების სახით.

სასმელი წყლის რესურსების დასაშვები საექსპლუატაციო (301მ³/წმ-ში)  რაოდენობიდან ვიყენებთ მარაგის მხოლოდ 0.75%-ს, ე.ი. 2.5მ³/წმ-ში. ინდუსტრიული მშენებლობის დასრულების შემდეგ, მშპ-ს ზრდისა და პროდუქციის სტაბილური წარმოების პირობებში, მარაგის 75%-ზე კაპიტალიზაციის მოდელი, მსოფლიო ფინანსურ რესურსებში ჩართვის მექანიზმების გამოყენებით,  გულისხმობს  ამერიკელ სტრატეგიულ პარტნიორებთან ორმხრივი შეთანხმების საფუძველზე აღებული ვალდებულებების შესაბამისად, საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე ფასიანი მომგებიანი ქაღალდების (500მლნ აშშ დოლარის ემისიას) მატერიალიზებას.

აღნიშნული მოდელი უზრუნველყოფს ასეული მილიარდობით აშშ დოლარის ფინანსური რესურსების მოზიდვას საქართველოს  სტრატეგიული საინვესტიციო ეკონომიკური პროექტების   რეალიზაციისთვის.  ამ პროექტის განხორციელება  სავსებით რეალურია, რაც ფაქტობრივად  მოასწავებს  „ახალ ქართულ ეკონომიკურ სასწაულს“, რის შემდეგაც:

• საქართველო გახდება  ბუნებრივი სასმელი წყლის მწარმოებელი ინდუსტრიის ერთ-ერთი წამყვანი ქვეყანა;
• ადამიანისთვის აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის- დაფასოებული სასმელი წყლის მრეწველობის (საბაზისო) ეკონომიკის ჩამოყალიბებით,  ქვეყნის ყოველწლიური ფულადი შემოსავლები გაიზრდება 12 მლრდ  აშშ დოლარით (მსოფლიო საბითუმო ფასის 24 ცენტ/ლიტრის გაანგარიშებით);
• დაიწყება ეროვნული ეკონომიკის სწრაფი აღმავლობა-განვითარება, რასაც მოჰყვება სახელმწიფო ბიუჯეტის დაჩქარებული ზრდა 3 მლრდ აშშ დოლარით კალენდარული წლის მანძილზე;
• სასმელი წყლის ინდუსტრიის შექმნით საწარმოო, სატრანსპორტო, დამხმარე სამეურნეო და სხვა სამრეწველო ციკლში დასაქმდება ათეულ ათასობით ადამიანი, საშუალო ხელფასით 1500 აშშ დოლარი;
• მოიხსნება სიღარიბის არსებული მწვავე პრობლემები;
• შეჩერდება მიგრაციული პროცესები;
• შეიქმნება  ნავთობისა და გაზის საბადოების მფლობელი წარმატებული არაბული ქვეყნების მსგავსი მოდელი იმ უპირატესობით, რომ სასმელი წყლის რესურსები არამილევადი, მუდმივად განახლებადი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტია;
• დაიწყება დემოგრაფიული მდგომარეობის გაუმჯობესება;
• ადამიანისათვის აუცილებელი სასიცოცხლო დანიშნულების პროდუქტის დასაშვები საექპლუატაციო რაოდენობიდან, მარაგის მხოლოდ 0,75%-ზე (2,5მ3/წმ-ში) კაპიტალიზაციის მოდელის გამოყენებით, მიიღწევა “ბუნებრივი სასმელი წყლის ინდუსტრიისა” და ანაკლიაში დაგეგმილი პორტ-ტერმინალის მშენებლობისათვის გათვალისწინებული 2,1 მლრდ აშშ დოლარით დაფინანსება,  რასაც მოჰყვება ქვეყნის ეკონომიკის კრიზისიდან გამოყვანა და სოციალური მდგომარეობის სწრაფი გაუმჯობესება;
• ინდუსტრიული მშენებლობის დასრულების შემდეგ, მშპ-ს ზრდისა და პროდუქციის სტაბილური წარმოების პირობებში, საერთაშორისო საფონდო ბირჟებზე მატერიალიზების ტექნოლოგიებით პესიმისტური მოდელის გამოყენება, უზრუნველყოფს 570 მლრდ  აშშ დოლარის ეკვივალენტ ფულადი რესურსების მოზიდვას  საქართველოსთვის  ყოველგვარი  რისკ-ფაქტორების გამორიცხვით;
• კაპიტალიზაციის რეალისტური (50%-იანი) მოდელი იძლევა 1 ტრლნ 140 მლრდ  აშშ დოლარს, ხოლო (75%-იანი) ოპტიმისტური მოდელი - 1 ტრლნ 710 მლრდ აშშ დოლარის მატერიალურ ღირებულებას, რაც შესაბამისი ფულადი რესურსების მოზიდვის რეალური შესაძლებლობაა (შორეულ პერსპექტივაში);
• განხორციელდება სოფლისა და სატყეო მეურნეობის, ენერგეტიკის, მსუბუქი მრეწველობის და სხვა სტრატეგიული საინვესტიციო ეკონომიკური პროექტების დაფინანსება, რაც ქვეყნის  ეკონომიკური აღმავლობისა და დამოუკიდებლობის აუცილებელი  წინაპირობაა;
• ეტაპობრივად დაიწყება ,,საქართველოს კონსტიტუციის’’  თავი V-ის  47-48-ე მუხლებით გათვალისწინებულ ვალდებულებათა განხორციელება, რაც საკუთარი მოსახლეობის კეთილდღეობისათვის მზრუნველობით დამოკიდებულებისა და სოციალურად სამართლიანი სახელმწიფოს მშენებლობის უპრეცედენტო მაგალითი იქნება  ხელისუფლების მხრიდან;
• გადაიდგმება რეალური ნაბიჯი ეკონომიკურად დამოუკიდებელი სახელმწიფოს მშენებლობისათვის, რაც  საქართვეოს კონკურენტუნარიანი უპირატესობის გაძლიერების სრული გარანტიაა;
• გაიზრდება მოსახლეობის მსყიდველობითუნარიანობა,  შეიქმნება  მოსახლეობის საშუალო ფენა, საფუძველი ჩაეყრება ერთიანი, ძლიერი, დამოუკიდებელი  ქართული დემოკრატიული სახელმწიფოს ფუნქციონირებას, რითაც საქართველო მშვიდობიანი და  მდგრადად  განვითრებადი  რეგიონული ეკონომიკური სივრცით ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს მსოფლიო თანამეგობრობაში.

ლიტერატურა:

1. ბუაჩიძე ი. საქართველოს წყლის რესურსები. ტომი 1. თბ.,1068.

2. Globerman, S., Shapiro, D.(). Governance infrastructure and US Foreign Direct INvestments, May. 2002

3. გიორგაძე პ.(2005). საქართველოს წყლის რესურსების რაციონალური გამოყენებით ქვეყნის სწრაფი სოციალურ ეკონომიკური განვითარების უმოკლესი გზები „მითი ქცეული რეალობად“. ტომი 1. თბილისი,2015.

4. გიორგაძე პ. მინერალური და მტკნარი სასმელი წყლის რესურსები.საქართველო, „ჩვენი ფასეულობები“ სოფლის მეურნეობა, 2013 წელი.  

5. გიორგაძე პ.  საქართველოს შეუძლია მეორე ქუვეითად იქცეს, რა შანსებს აძლევს ქვეყანას მტკნარი წყლის რესურსი.„ბიზნეს-ნიუსი“ N3, 2007 წ.

6. Loree, D., Guisinger, S. Policy and Non-Policy Determinants of US Equity Foreign Direct Investment. Journal of International Buisiness Studies, Vol, 26, No 2, 1995.

7. Гиоргадзе П.(2003). О структуре системы модедей в процессе  планирования потенциального производства "водной индустрии" Грузии . "Georgian Engineering News", #4,Тбилиси, 2003.

8. კანდელაკი თ. ტყის რესურსები რა სიმდიდრეს ფლობს საქართველო, თბილისი, 2008.

9. Гиоргадзе,П. О"водной индустрии" Грузии.Ж. "Georgian Engineering News", N4,Тбилиси, 2003. 

10. გიორგაძე პ., ციხელაშვილი ზ., ჩხეიძე ნ., ჭიჭინაძე გ. საქართველოს მიწისქვეშა ბუნებრივი სასმელი წყლის მარაგების ეფექტური გამოყენების შესახებ - რეალობად ქცეული ქართული ეკონომიკური სასწაული. მე-6 საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენციის მასალები: „წარსული და თანამედროვეობა“, 5-6 სექტემბერი, ბათუმი, 2015.

11. გიორგაძე პ. საქართველოს სასმელი წყლის რესურსების კონკურენტუნარიანი ეკონომეტრია და მისი გამოყენება  ქვეყნის სწრაფი განვითარებისთვის. მე-7  საერთაშორისო სამეცნიერო კონფერენცის მასალები: „წარსული და თანამედროვეობა“, 2016 წლის 2-3 სექტემბერი. ბათუმი.

---